Wady stóp u dzieci – koślawość, zniekształcenia. Kiedy iść do fizjoterapeuty?

Czy wady stóp u dzieci to powód do niepokoju?

Wady postawy, w tym zniekształcenia stóp i wady nóg, występują u dzieci częściej, niż się wydaje. Niestety, bywają bagatelizowane, zarówno przez rodziców, jak i otoczenie. Fizjoterapeuci często słyszą od opiekunów: „ja też tak miałem/am”, „z tym da się żyć”, „samo przejdzie”. Tymczasem niewłaściwe ustawienie stóp może mieć konsekwencje dla całego ciała i rozwoju dziecka. Prawidłowa ergonomia i biomechanika ruchu mają ogromne znaczenie – nie tylko dla komfortu, ale i dla profilaktyki wielu zaburzeń funkcjonalnych.

Jak rozwijają się stopy dziecka?

Rozwój stopy w ontogenezie jest dynamiczny i zmienny na różnych etapach życia. U noworodków obserwuje się fizjologiczne szpotawości kolan oraz zgięciowe ustawienie stawów biodrowych i kolanowych. Te napięcia mięśniowe są pozostałością po życiu płodowym. Około 3. roku życia pojawia się przejściowa koślawość stópek u dzieci, która powinna ustąpić w wieku przedszkolnym.

W wieku 6 lat rozwija się łuk podłużny i poprzeczny stopy, a około 8. roku życia stopy przybierają stabilniejszy kształt. Jednak ostateczna architektura stopy kończy się dopiero w wieku 17–18 lat. Koślawość pięt u 2 latka może więc być fizjologiczna, ale wymaga obserwacji i – w razie potrzeby – terapii.

Wczesne nieprawidłowości a wady chodzenia u dzieci

To, co dzieje się w okresie niemowlęcym, ma wpływ na rozwój postawy w późniejszym czasie. Asymetrie ułożeniowe, brak równowagi napięciowej czy opóźnione etapy motoryczne mogą skutkować nie tylko deformacjami stopy, ale również wpływać na ustawienie miednicy, kręgosłupa i głowy. Organizm dziecka buduje kompensacje, by utrzymać równowagę, co prowadzi do powstawania kolejnych napięć. Ruch jest nadrzędną funkcją – służy niezależności, ale też może ujawniać zaburzenia.

Co sprzyja prawidłowemu rozwojowi stóp?

W pierwszych miesiącach życia dziecka ważne jest stworzenie warunków do naturalnego rozwoju. Niemowlę powinno spać na plecach, ale w ciągu dnia jak najczęściej leżeć na brzuchu. Nie należy przyspieszać nauki siadania – dzieci, które są na to gotowe, osiągają tę umiejętność samodzielnie. Chodziki, foteliki i bujaczki ograniczają naturalną aktywność i sprzyjają niewłaściwemu obciążaniu kończyn.

Dzieci powinny często chodzić boso – tylko goła stopa ma kontakt z podłożem, uczy się równowagi, czucia i reagowania na bodźce. Praca receptorów dotykowych stóp wpływa na cały układ nerwowy. To szczególnie istotne w kontekście zaburzeń czucia głębokiego i integracji sensorycznej.

Przyczyny wad stóp u starszych dzieci

U dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym najczęstszymi czynnikami prowadzącymi do koślawienia stópek lub innych deformacji są: niedobór aktywności fizycznej, nadwaga, źle dobrane obuwie, zbyt ciasne skarpety lub rajstopy, a także zaburzenia w obrębie stawów kolanowych i biodrowych, które wymuszają kompensacyjne ustawienia stóp.

Jak wygląda zdrowa dziecięca stopa?

Prawidłowo ukształtowana stopa dziecka ma trójkątny kształt – jest szeroka w palcach i wąska w pięcie. Dotyka podłoża trzema punktami: guzem piętowym oraz głowami II, III i IV kości śródstopia. Ta konstrukcja zapewnia stabilność, amortyzację i równomierne rozłożenie obciążeń. Niestety, zbyt wcześnie noszone sztywne obuwie zaburza ten mechanizm.

Czy stopa dziecka to miniatura stopy dorosłego?

Nie – stopa dziecka to struktura bardziej plastyczna i niedojrzała. Kości są w większości chrzęstne, a proces ich kostnienia trwa kilkanaście lat. Więzadła i ścięgna są elastyczne i bardziej podatne na deformacje, co czyni stopę dziecka szczególnie wrażliwą na czynniki zewnętrzne, takie jak nacisk, niewłaściwe buty czy brak ruchu.

Czy deformacje stopy mogą wpływać na całą postawę?

Zdecydowanie tak. Koślawość stópek u dzieci czy inne zniekształcenia stóp rzadko występują izolowanie. Zazwyczaj towarzyszą im wady kolan, bioder lub kręgosłupa. Ciało dziecka, które szybko rośnie, łatwo przyjmuje nieprawidłowe wzorce. Ich utrwalenie może prowadzić do wrodzonych wad postawy lub ich pogłębiania w wieku dorosłym.

Rodzaje wad stóp u dzieci

Wady możemy podzielić na wrodzone i nabyte. Do wrodzonych należą m.in. stopa końska, płasko-koślawa, sierpowata (przywiedzeniowa), piętowa. Do nabytych: koślawość pięt, koślawość stawu skokowego, koślawość stępu, płaskostopie, wydrążenie stopy czy deformacje palców.

Umów się na konsultację

Konsultacja pozwoli nam lepiej zrozumieć problemy Twoje lub Twojego dziecka. Pozostałe czynności zostaną omówione na wizycie w gabinecie.

Rejestracja

Czym jest stopa płasko-koślawa?

To jedna z najczęstszych wad występujących u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Charakteryzuje się obniżeniem łuków stopy i odchyleniem pięt na zewnątrz. Dzieci z tą wadą często mają koślawe pięty, uskarżają się na bóle stóp i łydek, a ich chód jest ciężki i sztywny. Obuwie bywa wykoślawione od wewnętrznej strony, a na stopach pojawiają się modzele i otarcia.

Skąd bierze się koślawość stópek u dzieci?

Przyczyny to m.in. wiotkość tkanek, obniżone napięcie mięśniowe, nieproporcjonalna masa ciała względem wytrzymałości układu mięśniowo-więzadłowego, a także niski poziom aktywności fizycznej i obecność wad w obrębie miednicy, kolan czy bioder. Częstą przyczyną są również choroby neurologiczne lub wrodzona wiotkość stawów.

Jak wspierać dziecko z koślawością kostek?

W terapii koślawego ustawienia stóp stosuje się manualną trójpłaszczyznową terapię stóp, bandażowanie, a także ćwiczenia poprawiające propriocepcję i jakość ruchu. Kluczowe jest podejście holistyczne – nie wystarczy pracować wyłącznie ze stopą. Trzeba uwzględnić całe ciało, m.in. ustawienie miednicy czy napięcia w odcinku lędźwiowym i szyjnym.

Szczególną rolę odgrywają również techniki wykorzystywane w metodzie MNRI – integracja odruchów, stymulacja sensoryczna i terapia dotykowa wpływają na napięcie mięśniowe i jakość ruchu. W przypadku zaawansowanych wad warto również skorzystać z konsultacji osteopatycznej. Czasem pomocne są indywidualnie dobrane wkładki ortopedyczne – szczególnie u starszych dzieci, u których koślawość stópek utrwaliła się.

Literatura

Zukunft-Huber, B. Trójwymiarowa manualna terapia wad stóp u dzieci. Wyd. 3, Edra Urban and Partner, Wrocław 2020.
Kasprzak, T. Wady postawy ciała – diagnostyka i leczenie. Wyd. 5, Kraków 2004.
Makarczuk, A. Charakterystyka wad postawy ciała. Diagnoza, kompensacja i korekcja. Wyd. 1, Łódź 2024.
Stopa dziecięca w praktyce ortopedycznej. PZWL, Wyd. 1, Warszawa 2023.

Zarejestruj się